Mysia'da Kyzikos'un Orkinosundan Pergamon Krallarına

Anadolu'nun kuzeybatısında, Marmara ve Ege Denizi'nin kucakladığı stratejik bir coğrafyada yer alan Mysia, antik dünyanın en dinamik ve nümizmatik açıdan en zengin bölgelerinden biridir.

Coğrafi bir bölge olarak tanımlanan Mysia, tarih boyunca Lidya, Pers, Pergamon ve son olarak Roma gibi büyük güçlerin egemenliği altında kalmış, ancak bu siyasi değişimler içinde kendi özgün ekonomik ve kültürel kimliğini korumayı başarmıştır. Bu kimliğin en somut ve kalıcı ifadesi, bölgenin iki büyük metropolü olan Kyzikos ve Pergamon'un darphanelerinden çıkan sikkelerdir. Kyzikos'un uluslararası ticarete yön veren elektrum staterlerinden Pergamon krallarının hanedanlık paralarına uzanan bu nümizmatik yolculuk, Mysia'nın antik dünyadaki gücünün ve zenginliğinin metalden bir kaydıdır.  

Mysia'nın nümizmatik mirası, büyük ölçüde bu iki dev şehir tarafından şekillendirilmiştir. Propontis (Marmara Denizi) kıyısındaki Kyzikos, konumu sayesinde balıkçılık ve deniz ticaretinde bir imparatorluk kurmuştu. Bu ekonomik güç, MÖ 6. yüzyıldan itibaren bastığı ve üzerinde şehrin imzası haline gelen orkinos (tunny fish) balığı figürünü taşıyan elektrum sikkelerle tüm Akdeniz'e yayıldı. "Kyzikene" olarak bilinen bu staterler, o kadar yaygın bir kabul gördü ki, antik dünyanın ilk uluslararası para birimlerinden biri haline geldi ve Pers darikleriyle birlikte ticarette standart olarak kullanıldı.  

Bölgenin güneyinde ise Pergamon (Bergama) yükseliyordu. Başlangıçta daha mütevazı bir şehir olan Pergamon, Büyük İskender'in ölümünün ardından Attalos Hanedanlığı'nın başkenti olarak Helenistik dönemin en parlak krallıklarından birine dönüştü. Bu krallığın gücü, kurucusu Philetairos'un portresini taşıyan ve nesiller boyu devam eden muhafazakar tasarımlı gümüş tetradrahmilerle ifade edildi. Krallığın ekonomik zirvesi ise, MÖ 2. yüzyılda tüm egemenlik alanında standart bir para birimi yaratmak amacıyla tedavüle soktuğu "Kistophoros" (sepet taşıyan) adlı tetradrahmilerle geldi. Bu sikkeler, Pergamon'un bölgesel bir ekonomik hegemonya kurma stratejisinin en önemli aracıydı.  

Ancak Mysia'nın nümizmatik zenginliği sadece bu iki büyük merkezle sınırlı değildi. Bölge, tarih boyunca 28'den fazla farklı darphaneye ev sahipliği yapmıştır. Hellespontos (Çanakkale Boğazı) kıyısındaki Lampsakos, yüksek sanatsal kalitedeki altın staterleriyle ünlenmişti. Parion, Adramytteion, Miletopolis ve Atarneus gibi diğer şehirler de kendi yerel ihtiyaçları ve kimlikleri doğrultusunda, genellikle bronzdan olmak üzere, kendi sikkelerini basmışlardır. Bu daha küçük darphaneler, bölgenin ekonomik ağının ne kadar canlı ve çok katmanlı olduğunu göstermektedir. Pers satrapı Orontes gibi yerel yöneticilerin Adramytteion'da kendi adlarına sikke basması gibi örnekler, bölgenin karmaşık siyasi yapısının nümizmatik yansımalarıdır.  

Mysia'nın tarihi, birbiri ardına gelen imparatorlukların hikayesidir. Homeros'un İlyada'sında Truva'nın müttefikleri olarak anılan Misyalılar , Lidya'nın yükselişiyle onların egemenliğine girmiş, ardından Pers İmparatorluğu'nun bir satraplığı haline gelmiştir. Büyük İskender'in fethiyle Helenistik dünyaya dahil olan bölge, onun generallerinden Lysimakhos'un kontrolüne geçmiş ve nihayetinde Pergamon Krallığı'nın doğuşuna tanıklık etmiştir. MÖ 133'te son Pergamon kralının krallığını Roma'ya miras bırakmasıyla Mysia, Roma'nın Asya Eyaleti'nin bir parçası haline gelmiştir.  

Bu uzun ve katmanlı tarih, Mysia sikkelerinin çeşitliliğinde okunabilir. Kyzikos'un orkinosu, şehrin sarsılmaz ekonomik kimliğini; Pergamon'un kral portreleri, bir hanedanlığın yükselişini ve Kistophoroslar, bölgesel bir güç olma arzusunu; Lampsakos'un altını, sanatsal zarafeti ve zenginliği; ve diğer onlarca küçük şehrin yerel sikkeleri, bu büyük güçlerin gölgesindeki gündelik hayatı ve ticareti anlatır. Mysia'ya yapılacak bir nümizmatik tur, bu nedenle sadece sikke toplamak değil, aynı zamanda antik Anadolu'nun en önemli kavşaklarından birinde ekonominin, siyasetin ve sanatın metal üzerine nasıl işlendiğini keşfetmektir.

Kaynak:
https://asiaminorcoins.com/mysia.html
https://www.researchgate.net/publication/395865679_Fishing_and_Tuna_Trade_in_Kyzikos
https://www.henzen.org/en/greekworld-asia-mysia.php
https://en.wikipedia.org/wiki/Pergamon