Numizmatik Sözlüğü

Nümizmatik Terminolojisi

Kısa Açıklamalar

Arka Yüz (Reverse): Bir sikkenin "tura" olarak bilinen yüzü. Genellikle sikkenin nominal değerini ve ikincil bir tasarımı gösterir.
Ayar (Fineness): Bir sikkenin içerdiği değerli metalin saflık oranı.
Çentik (Banker's Mark): Antik dönemde bankacılar veya tüccarlar tarafından bir sikkenin metal içeriğini test etmek amacıyla açılan küçük kesik veya damga.
Darphane (Mint): Bir ülkenin madeni paralarının devlet yetkisi altında üretildiği yer.
Darphane İşareti (Mint Mark): Sikkenin hangi darphanede basıldığını belirten küçük bir harf veya sembol. Antik Anadolu sikkelerinde bu, genellikle bir sembol veya monogram şeklinde olur.
Defin (Hoard): Toprak altında bir arada bulunmuş sikke veya değerli eşya topluluğu. Defineler, belirli bir dönemde hangi sikkelerin birlikte dolaşımda olduğunu anlamak için kritik öneme sahiptir.
Denarius: Roma Cumhuriyeti ve İmparatorluğu döneminde yaygın olarak kullanılan gümüş bir sikke birimi.
Cihaz (Device): Bir sikkenin ön veya arka yüzündeki portre, amblem, hayvan figürü gibi ana tasarım unsuru.
Drahmi (Drachm): Antik Yunan dünyasında temel gümüş para birimi. Değeri ve ağırlığı şehirden şehire değişiklik gösterebilirdi.
Elektrum (Electrum): Lidya'nın Paktolos (Sart) Çayı gibi nehir yataklarında doğal olarak bulunan, altın ve gümüşün bir alaşımı. Dünyanın ilk sikkeleri bu metalden yapılmıştır.
Eksers (Exergue): Sikkenin arka yüzündeki ana tasarımın altında, genellikle bir çizgiyle ayrılmış bölüm. Darphane işaretleri veya tarihler bu alana yerleştirilirdi.
Flan (Planchet): Sikke basılmadan önceki boş, yuvarlak metal disk.
Hata (Error Coin): Darp sürecinde meydana gelen ve sikkenin istenen özelliklere göre üretilmemesine neden olan kusurlar.
İçbükey (Incuse): Tasarımın sikke yüzeyine kabartma (rölyef) olarak değil, çökertilmiş olarak işlenmesi. Erken dönem Lidya ve İyonya sikkelerinin arka yüzleri tipik olarak içbükey bir kare veya dikdörtgen damga (punch mark) taşır.
Kalıp (Die): Bir sikkenin tasarımını metal bir flan üzerine basmak için kullanılan oyulmuş metal damga.
Kabartma (Relief): Bir sikke tasarımının yüzeyden yükseltilmiş kısımları.
Kenar (Edge): Bir sikkenin "üçüncü yüzü" olarak kabul edilen dış çevresi. Düz, yivli veya yazılı olabilir.
Kontrmark (Countermark): Bir sikkenin dolaşımdayken üzerine vurulan ek bir damga. Bu, sikkenin değerini değiştirmek, geçerliliğini uzatmak veya yeni bir otorite altında yeniden onaylamak için yapılırdı.
Lejant (Legend): Bir sikkenin üzerinde yer alan yazılar. Genellikle sikkeyi basan otoritenin (kral, şehir, imparator) adını veya unvanını belirtir.
Lüster (Luster): Dolaşıma girmemiş bir sikkenin yüzeyinde bulunan, darptan kaynaklanan orijinal parlaklık.
Obol: Drahminin altıda birine denk gelen küçük bir gümüş sikke birimi.
Ön Yüz (Obverse): Bir sikkenin "yazı" olarak bilinen ana yüzü. Genellikle yönetici portresini veya en önemli sembolü taşır.
Patina: Özellikle bakır ve bronz sikkelerin yüzeyinde zamanla oksidasyon sonucu oluşan ince film tabakası. Patina, sikkenin antikliğini kanıtlayan ve estetik değerini artırabilen bir özelliktir.
Provenans (Provenance): Bir sikkenin bilinen sahiplik geçmişi. Önemli koleksiyonlardan gelmesi, sikkenin değerini ve otantikliğini artırır.
Saha (Field): Bir sikkenin tasarım veya yazıların bulunmadığı düz arka plan alanı.
Stater: Antik Yunan dünyasında, özellikle elektrum ve altın için kullanılan standart ağırlık birimi ve sikke. Değeri bölgeden bölgeye değişirdi.
Tetradrahmi (Tetradrachm): Dört drahmi değerindeki büyük gümüş sikke. Atina "baykuşları" en bilinen örneğidir ve antik dünyanın en önemli ticari paralarından biriydi.
Ton (Toning): Bir sikkenin yüzeyindeki metalin zamanla çevresel etkenlerle reaksiyona girerek oluşturduğu renk değişimi. Çekici bir tonlama, sikkenin estetik değerini önemli ölçüde artırabilir.
Üstüne Basım (Overstrike): Daha önceden basılmış bir sikkenin flan olarak kullanılarak üzerine yeni bir tasarımla tekrar darp edilmesi. Alttaki eski tasarımın izleri bazen görülebilir.

Detaylı Açıklamalar

Genel Terimler

Nümizmatik (Numismatics): Sikke, madalya, jeton ve kağıt para gibi ödeme araçlarını ve bunlarla ilgili nesneleri inceleyen bilim dalıdır. Nümizmatik, sadece para tarihini değil, aynı zamanda sikkeler aracılığıyla siyasi tarihi, ekonomiyi, metalurjiyi, sanatı, dinî inançları ve toplumların kültürel yapısını da aydınlatır. Bir sikkenin üzerindeki portre, bir hükümdarın gerçek yüzünü; lejantlar, unvanlarını ve propagandalarını; semboller ise o toplumun değerlerini yansıtabilir.
Koleksiyon (Collection): Belirli bir tema, dönem, coğrafya, imparator veya metale göre bir araya getirilmiş sikkeler bütünüdür. Bir koleksiyon, "Roma İmparatorları Portre Serisi", "Anadolu'daki Antik Yunan Şehir Sikkeleri" veya "Bizans Dönemi Altın Solidusları" gibi spesifik bir konuya odaklanabilir.
Kondisyon (Grade/Condition): Bir sikkenin, basıldığı andan günümüze kadar ne kadar aşındığını ve ne kadar iyi korunduğunu belirten derecelendirme sistemidir. Kondisyon, sikkenin estetik değerini ve piyasa fiyatını doğrudan etkiler. Uluslararası standartlarda "FDC (Fleur de Coin - Kalıptan Çıktığı Gibi)", "UNC (Uncirculated - Dolaşıma Girmemiş)", "VF (Very Fine - Çok İyi)", "F (Fine - İyi)" gibi dereceler kullanılır.
Patina (Patina): Özellikle bakır ve bronz gibi baz metallerden yapılmış sikkelerin yüzeyinde, zamanla havadaki ve topraktaki elementlerle kimyasal reaksiyona girerek oluşan ince, renkli bir tabakadır. Genellikle yeşil, kahverengi, mavi veya siyah tonlarında olabilir. Stabil ve çekici bir patina, sikkenin antik dönemden günümüze doğal bir süreçten geçtiğinin kanıtı olarak kabul edilir ve koleksiyonerler tarafından değerli bulunur. Agresif temizleme ile patinanın kaldırılması sikkenin değerini düşürebilir.
Tırtıl (Reeding/Milling): Sikkenin kenarındaki, birbirine paralel ince çizgilerden oluşan tırtıklı yapıdır. İlk olarak, altın ve gümüş gibi değerli metallerden yapılmış sikkelerin kenarlarından küçük parçalar yontularak değerinin düşürülmesini (clipping) önlemek amacıyla geliştirilmiştir. Modern sikkelerde de sahteciliğe karşı bir güvenlik önlemi olarak kullanılmaya devam etmektedir.
Hata (Error): Darphane sürecinde meydana gelen istenmeyen ve standart dışı kusurlardır. Hatalı sikkeler nadir oldukları için koleksiyonerler arasında özel bir ilgi alanı oluşturabilir. Yaygın hata türleri arasında kalıp kayması (off-center strike), çift darp (double strike), kırık kalıp (die crack) ve farklı iki sikkenin kalıplarının yanlışlıkla birleştirilmesi (mule) bulunur.
Taklit (Imitation/Counterfeit): Orijinal bir sikkeyi taklit ederek üretilmiş sahte sikkedir. Antik dönemde, Roma sınırları dışında yaşayan ve Roma parasına ihtiyaç duyan "barbar" olarak adlandırılan kabilelerin yaptığı daha kaba taklitler (barbarous imitations) bulunur. Modern dönemde ise koleksiyonerleri aldatmak amacıyla üretilen sahte sikkeler mevcuttur.
Token / Jeton: Belirli bir yerde veya amaç için para yerine geçen, ancak resmi para birimi olmayan metal veya plastik nesnedir. Antik Roma'da hamam veya festival girişleri için kullanılan "spintria" ve "tessera"lar jetonların erken örneklerindendir.

Sikkenin Bölümleri ve Tasarım Unsurları

Ön Yüz (Obverse): Bir sikkenin ana yüzü olarak kabul edilen taraftır. Antik sikkelerde genellikle sikkeyi basan otoritenin sembolü olan bir tanrı, tanrıça veya hükümdar portresi bulunur. Modern paralarda ise genellikle devlet arması veya kurucu liderin portresi yer alır.
Arka Yüz (Reverse): Sikkenin ikincil yüzüdür. Genellikle ön yüzdeki temayı tamamlayan bir tasarım, mitolojik bir sahne, bir zafer anıtı, mimari bir yapı veya sikkenin değerini belirten yazılar içerir.
Lejant (Legend): Sikkenin yüzeyinde yer alan yazılardır. Bu yazılar, sikkeyi basan hükümdarın adını, unvanlarını (örn: IMP CAESAR AVGVSTVS), bir şehri (örn: EΦEΣIΩN - Efeslilerin) veya dini/politik bir sloganı (örn: CONCORDIA MILITVM - Ordunun Uyumu) belirtebilir.
Alan (Field): Sikkenin yüzeyindeki ana tasarım ve lejantların dışında kalan boş arka plan alanıdır. Bu alanda bazen küçük kontrol işaretleri, monogramlar veya semboller bulunabilir.
Kenar (Edge): Sikkenin ön ve arka yüzünü birleştiren, sikkenin kalınlığını oluşturan dış çevresidir. Düz, tırtıllı veya yazılı olabilir.
Egzamin (Exergue): Genellikle arka yüzde, ana tasarımın altında yatay bir çizgiyle ayrılmış olan bölümdür. Bu alan sıklıkla darphane işaretini (örn: CONS - Konstantinopolis), basım atölyesini (officina) veya bir tarihi belirtmek için kullanılır.
Darphane İşareti (Mint Mark): Sikkenin basıldığı darphaneyi tanımlayan harf veya sembollerdir. Özellikle Roma İmparatorluğu'nda, imparatorluğun dört bir yanına dağılmış darphaneleri (Roma, Antakya, Lugdunum vb.) ayırt etmek için yaygın olarak kullanılmıştır.
Monogram (Monogram): Genellikle bir şehir, yönetici veya darphane yetkilisinin adının harflerinin sanatsal bir şekilde birleştirilmesiyle oluşturulmuş semboldür. Özellikle Helenistik dönem sikkelerinde sıkça görülür.
Portre (Portrait): Sikkenin üzerinde yer alan insan büstüdür. Antik sikkelerde bu portreler, tanrıları, tanrıçaları, mitolojik kahramanları ve özellikle Roma döneminden itibaren imparatorları ve aile üyelerini tasvir eder. Roma portreleri, gerçekçi üsluplarıyla o dönemin heykel sanatı hakkında da önemli bilgiler sunar.

Teknik ve Üretim Terimleri

Darphane (Mint): Sikkelerin devlet otoritesi altında resmi olarak üretildiği tesistir. Antik dünyada büyük şehirlerin hemen hepsinde bir darphane bulunurdu.
Kalıp (Die): Sikkenin tasarımını metal pula aktarmak için kullanılan, üzerine tasarımın negatifinin (çukur olarak) oyulduğu sertleştirilmiş metal (genellikle bronz veya demir) alettir. Bir sikke, alt (sabit) ve üst (hareketli) olmak üzere iki kalıbın arasına konulan pulun, üst kalıba çekiçle vurulmasıyla basılır. Kalıplar zamanla aşınır veya kırılırdı, bu da aynı sikke tipinin farklı kalıplardan çıkmış varyasyonlarını yaratırdı.
Sikke Pulu (Blank/Flan): Üzerine henüz tasarım basılmamış, genellikle döküm yoluyla üretilen yuvarlak, düz metal disktir. Ağırlığı, basılacak sikkenin standardına göre önceden ayarlanırdı.
Darp (Strike): Sikke pulunun, iki kalıp arasına yerleştirilip bir çekiç darbesi veya pres ile tasarımların metale aktarılması işlemidir. Darbın merkeziliği ve kuvveti, sikkenin kalitesini doğrudan etkiler.
İncus (Incuse): Tasarımın, sikke yüzeyinde kabartma (rölyef) şeklinde değil, içeri doğru gömülü veya çukur şeklinde olmasıdır. En bilinen örneği, Güney İtalya'daki bazı Yunan şehirlerinin (Sybaris, Kroton) ürettiği ve ön yüzdeki tasarımın aynısının arka yüzde negatif olarak yer aldığı "incuse" sikkelerdir.
Kontrmark (Countermark): Dolaşımdaki bir sikkenin üzerine, değerini değiştirmek, geçerlilik süresini uzatmak veya sikkeyi ele geçiren yeni bir otoritenin kendi damgasını vurmak amacıyla sonradan basılan küçük damgadır. Özellikle Roma lejyonlarının kendi sembollerini bastığı sikkeler yaygındır.
Serratus (Serratus): Özellikle MÖ 2. ve 1. yüzyıllarda Roma Cumhuriyeti döneminde basılan, kenarları bir testere dişi gibi çentiklenmiş denariuslardır. Bu işlemin sahteciliği (kaplama sikkeleri) önlemek amacıyla yapıldığı düşünülmektedir.

Metaller ve Alaşımlar

Altın (Gold - AV): Yüksek değeri, dayanıklılığı ve paslanmaması nedeniyle antik çağlardan beri en değerli sikkelerin yapımında kullanılmıştır. Roma'da Aureus ve Solidus, Yunan dünyasında ise Stater en bilinen altın birimlerdir.
Gümüş (Silver - AR): Antik dünyanın en yaygın ve temel ticari metaliydi. Yunan Drahmi ve Roma Denarius'u gibi standart para birimleri gümüşten basılmıştır. Zamanla, özellikle ekonomik kriz dönemlerinde, gümüş sikkelerin içindeki gümüş oranı düşürülmüştür (debasement).
Bronz (Bronze - AE): Bakır ve kalay alaşımıdır. Özellikle Roma İmparatorluğu'nda günlük alışverişlerde kullanılan Sestertius, Dupondius ve As gibi düşük değerli sikkelerin yapımında kullanılmıştır.
Bakır (Copper - CU): En düşük değerli sikkelerde kullanılan metaldir.
Elektrum (Electrum - EL): Batı Anadolu'daki Paktalos (Sart) Çayı'nda doğal olarak bulunan altın ve gümüş alaşımıdır. Tarihin ilk sikkeleri olarak kabul edilen Lidya sikkeleri elektrumdan basılmıştır. Alaşımın içindeki altın ve gümüş oranı değişken olduğu için değeri belirsizdi, bu da daha sonra saf altın ve gümüş sikkelerin basılmasına yol açmıştır.
Billon (Billon): Gümüş oranı %50'nin altında olan, çoğunlukla bakırdan oluşan bir alaşımdır. Özellikle Roma İmparatorluğu'nun 3. yüzyıldaki ekonomik krizi sırasında, gümüş gibi görünen ancak çok az gümüş içeren Antoninianus sikkeleri bu metalden basılmıştır.

Antik Yunan ve Roma Para Birimleri

Drahmi (Drachm):

Temel Tanım: Antik Yunan dünyasının temel gümüş para birimidir. Kelime anlamı "bir avuç dolusu" olup, altı adet Obol'un (o dönemde metal çubuklar) bir avuca sığmasından türemiştir.
Detaylı Açıklama: Drahmi, sadece bir para birimi değil, aynı zamanda bir ağırlık standardıydı. En yaygın olarak kabul gören standart, yaklaşık 4.3 gram olan "Attika" standardıydı ve Atina tarafından kullanılırdı. Ancak Aigina (6.1 gr) ve Korint (2.9 gr) gibi şehirlerin kendilerine özgü standartları da vardı. Bu standartlar, şehirlerin ticari etki alanlarını belirlerdi. Drahminin katları (Didrahmi, Tetradrahmi) ve alt birimleri (Obol) bulunurdu.
Anadolu'daki Yeri: Drahmi, Batı Anadolu'daki İyonya ve Aiolis şehirlerinde (Efes, Milet, Smyrna, Kyme) ve güneydeki Pamfilya ve Kilikya bölgelerinde yaygın olarak basılmış ve kullanılmıştır. Özellikle Büyük İskender'in fetihlerinden sonra Attika standardındaki drahmiler tüm Anadolu'da standart para birimi haline gelmiştir.
Önemli Varyasyonları ve Tipleri:

Aegina "Kaplumbağa" Drahmisi: Deniz kaplumbağası tasviriyle bilinen, en eski ve ağır drahmi standartlarından biridir.
Atina "Baykuş" Drahmisi: Arka yüzündeki baykuş tasvirinden dolayı bu ismi alır. Attika standardının temelini oluşturur.
Korint "Pegasus" Drahmisi: Ön yüzünde kanatlı at Pegasus tasviri bulunan, kendine özgü hafif standarda sahip drahmi.
Büyük İskender Drahmisi: Ön yüzünde Herakles, arka yüzünde oturan Zeus tasviriyle Helenistik dünyanın standart parası haline gelmiştir.
Rodos Drahmisi: Ön yüzünde güneş tanrısı Helios'un tasviri bulunur.
Part İmparatorluğu Drahmisi: Helenistik stili devam ettiren, kendine özgü portre ve tasarımlara sahip drahmiler.

Tetradrahmi (Tetradrachm):

Temel Tanım: Dört drahmi değerindeki büyük gümüş sikke.
Detaylı Açıklama: Yüksek değeri nedeniyle uluslararası ticaretin ve büyük ödemelerin ana parasıydı. En ünlüsü, ön yüzünde tanrıça Athena, arka yüzünde baykuş tasviri bulunan "Atina Tetradrahmisi"dir. Bu sikkeler, güvenilir gümüş içeriği nedeniyle tüm Akdeniz'de yüzyıllarca taklit edilerek kullanılmıştır. Büyük İskender'in ve onu takip eden Helenistik kralların (Seleukoslar, Ptolemaioslar) bastırdığı tetradrahmiler, kralların portrelerini içeren sanat eserleri niteliğindedir.
Anadolu'daki Yeri: Anadolu, tetradrahmi sirkülasyonunun en yoğun olduğu bölgelerden biridir. Bergama Krallığı, Seleukos İmparatorluğu ve Pontus Krallığı gibi büyük devletler, kendi tetradrahmilerini basmışlardır. Anadolu'da bulunan birçok define (hoard), bu Helenistik dönem tetradrahmilerini içerir.
Önemli Varyasyonları ve Tipleri:

Atina "Baykuş" Tetradrahmisi: Antik dünyanın en tanınan ve güvenilir sikkelerinden biridir.
Büyük İskender Tetradrahmisi: Helenistik dönemin uluslararası para birimi.
Bergama Krallığı Tetradrahmisi: Ön yüzünde genellikle krallığın kurucusu Philetairos'un portresi bulunur.
Suriye (Seleukos) Tetradrahmisi: Farklı Seleukos krallarının son derece gerçekçi portrelerini içerir.

Stater (Stater):

Temel Tanım: Farklı metal ve ağırlıklarda basılabilen, yaygın bir antik para birimi. Genellikle iki drahmi (didrahmi) ağırlığına denk gelirdi.
Detaylı Açıklama: Tarihin ilk sikkeleri olarak kabul edilen Lidya Krallığı'nın elektrum paraları stater ve alt birimleri olarak basılmıştır. Altın staterler, özellikle Makedonya Kralı II. Filip ve Büyük İskender tarafından büyük miktarlarda basılmış ve uluslararası bir standart haline gelmiştir. Kyzikos (Mysia) şehrinin elektrum staterleri, Karadeniz ticaretinde yüzyıllarca kullanılmıştır.
Anadolu'daki Yeri: Lidya'da doğan stater, Anadolu'daki en eski para birimlerinden biridir. Kyzikos, Lampsakos gibi Mysia şehirleri ve İyonya'daki birçok şehir elektrum veya gümüş staterler basmıştır.
Önemli Varyasyonları ve Tipleri:

Lidya Elektrumu Stater: Ön yüzünde aslan ve boğa protomları bulunan, tarihin ilk sikkelerinden.
Kyzikos Elektrumu Stater: Arka yüzünde ton balığı sembolü bulunan ve Karadeniz ticaretinde kullanılan staterler.
Makedon Altın Stateri: II. Filip ve Büyük İskender tarafından basılan, ön yüzünde Apollon veya Athena portresi olan altın paralar.

Obol (Obol):

Temel Tanım: Drahminin altıda biri değerindeki küçük gümüş veya bronz birim.
Detaylı Açıklama: Günlük hayattaki küçük alışverişler için kullanılan en temel para birimiydi. Mitolojide, ölülerin ruhlarını Styx nehrinden geçiren kayıkçı Kharon'a ödeme yapmak için ölünün ağzına bir obol konulurdu. Bu gelenek, "Kharon'un Obolü" olarak bilinir.
Anadolu'daki Yeri: Anadolu'daki hemen her Yunan şehri, yerel ticaret için küçük bronz veya gümüş oboller ve alt birimlerini basmıştır.

Denarius (Denarius):

Temel Tanım: Roma Cumhuriyeti ve İmparatorluğu'nun yaklaşık 400 yıl boyunca temel gümüş para birimi olmuştur.
Detaylı Açıklama: MÖ 211 civarında basılmaya başlanan denarius, başlangıçta 10 As değerindeyken daha sonra 16 As'a eşitlenmiştir. Roma lejyonerlerinin maaşları denarius ile ödenirdi, bu da onun imparatorluğun en ücra köşelerine kadar yayılmasını sağlamıştır. İmparatorluk döneminde, ekonomik krizler nedeniyle gümüş içeriği sürekli olarak düşürülmüş, 3. yüzyılda ise neredeyse tamamen bronz bir sikke haline gelmiştir.
Anadolu'daki Yeri: Roma'nın eyaleti haline geldikten sonra Anadolu, denarius'un en yoğun kullanıldığı bölgelerden biri olmuştur. Efes, Tarsus ve Antakya gibi büyük şehirlerde Roma adına denarius basan darphaneler kurulmuştur.
Önemli Varyasyonları ve Tipleri:

Cumhuriyet Denariusları: Arka yüzlerinde, sikkeyi basmaktan sorumlu olan ailenin sembollerini taşırlardı.
Lejyoner Denariusları: Marcus Antonius tarafından lejyonlarına ödeme yapmak için basılan, düşük ayarlı gümüş sikkeler.
İmparatorluk Denariusları: Augustus, Trajan, Hadrian gibi farklı imparatorların portrelerini taşıyan sikkeler.

Sestertius (Sestertius):

Temel Tanım: Roma İmparatorluğu'nun büyük boyutlu, sarı renkli pirinç (orichalcum) veya bronz para birimidir. Dörtte bir denarius değerindeydi.
Detaylı Açıklama: Büyük boyutu, imparatorlara propaganda yapmak için geniş bir yüzey alanı sunuyordu. Colosseum'un açılışı, yeni bir limanın inşası, bir zaferin kutlanması gibi önemli olaylar, sestertiusların arka yüzlerinde detaylı bir şekilde tasvir edilirdi. Bu nedenle, Roma mimarisi ve tarihi hakkında paha biçilmez bilgiler içerirler.
Anadolu'daki Yeri: Roma'nın ana darphanelerinde basılıp tüm imparatorluğa dağıtıldığı için Anadolu'daki arkeolojik kazılarda sıkça bulunan bir sikke türüdür.

As (As):

Temel Tanım: Roma'nın temel bronz veya bakır para birimidir.
Detaylı Açıklama: Tarihi çok eskilere dayanan As, başlangıçta bir libre (yaklaşık 324 gr) ağırlığında döküm bronz külçeler halindeydi (aes grave). Zamanla küçülerek standart bir sikke formunu almıştır. İmparatorluk döneminde en düşük değerli birimlerden biri olarak günlük alışverişlerde kullanılmıştır.

Antoninianus (Antoninianus):

Temel Tanım: MS 215'te İmparator Caracalla tarafından tanıtılan ve teoride iki denarius değerinde olan gümüş sikke.
Detaylı Açıklama: Aslında bir denariusun sadece 1.5 katı gümüş içermesine rağmen 2 denarius değerinde sayılması, Roma ekonomisindeki ilk büyük enflasyonist adımlardan biriydi. 3. Yüzyıl Krizi boyunca gümüş içeriği hızla düşürülmüş, sonunda üzeri ince bir gümüş kaplamalı bronz bir sikkeye dönüşmüştür. İmparatorun başında ışınlı bir taç (radiate crown) olmasıyla denarius'tan ayırt edilir.

Solidus (Solidus):

Temel Tanım: MS 4. yüzyılda İmparator I. Konstantin tarafından tanıtılan, yüksek ayarlı standart altın para birimidir.
Detaylı Açıklama: Yaklaşık 4.5 gram ağırlığındaki solidus, neredeyse 700 yıl boyunca ağırlığını ve saflığını koruyarak inanılmaz bir istikrar sağlamıştır. Bu özelliğiyle, Bizans İmparatorluğu'nun ekonomisinin ve uluslararası ticaretinin bel kemiği olmuştur. "Avrupa'nın Doları" olarak da anılır.
Anadolu'daki Yeri: Bizans İmparatorluğu'nun en önemli toprakları Anadolu'da olduğu için, solidus burada yaygın olarak basılmış ve kullanılmıştır. Konstantinopolis (İstanbul), İznik (Nikaia) ve Kyzikos gibi şehirlerde önemli darphaneler bulunuyordu.

Follis (Follis):

Temel Tanım: Geç Roma ve Bizans döneminde kullanılan büyük bronz sikke.
Detaylı Açıklama: İlk olarak MS 294'te İmparator Diocletianus'un para reformuyla tanıtılmıştır. Başlangıçta üzerinde ince bir gümüş kaplama bulunan büyük bir bronz sikkeydi. Zamanla değeri ve boyutu sürekli küçülmüştür. Bizans döneminde, üzerinde sikkenin değerini belirten büyük Yunan harfleri (M=40, K=20, I=10 nummi) bulunurdu. Bu, halkın sikkenin değerini kolayca anlamasını sağlayan önemli bir yenilikti.

Numismatics.org tarafından kullanılan sikke verilerinin anlamı ve sitemizdeki karşılıkları

coin_id	Nomisma.org veya OCRE'deki sikkenin benzersiz URI'si.	Sikke Linki
authority_name	Sikkeden sorumlu otoritenin (örneğin, imparator) adı.	Otorite
authority_uri	Otoriteye karşılık gelen Nomisma URI'si.	Otorite Linki
mint_name	Sikkenin basıldığı darphanenin adı.	Daprhane
mint_uri	Darphaneye karşılık gelen Nomisma URI'si.	Darphane Konumu
denomination_name	Sikkenin para biriminin adı.	Sikke Değer Birimi
denomination_uri	Denominasyona karşılık gelen Nomisma URI'si.	Sikke Değer Linki
obverse_desc	Sikkenin ön yüzündeki ikonografik ve lejand tanımı.	Sikke Ön Yüzü
reverse_desc	Sikkenin arka yüzündeki ikonografik ve lejand tanımı.	Sikke Arka Yüzü
image_url_obverse	Ön yüz görüntüsünün orijinal kaynağına URL bağlantısı.
image_url_reverse	Arka yüz görüntüsünün orijinal kaynağına URL bağlantısı.
findspot_name	Sikkenin bulunduğu yerin adı.	Konum
findspot_uri	Buluntu yerine karşılık gelen Nomisma veya Pleiades URI'si.	Konum Linki
geospatial_lat	Darphane veya buluntu yerinin enlem koordinatı.	Sikke Konum Koordinatları
geospatial_long	Darphane veya buluntu yerinin boylam koordinatı.	Sikke Konum Koordinatları
start_date	Sikkelerin basımının başladığı yıl (M.Ö./M.S.).	Basım Yılı (Bitişik gösterilir)
end_date	Sikkelerin basımının bittiği yıl (M.Ö./M.S.).	Bitiş Yılı (Bitişik gösterilir)
source_citation	Kaynağa ve bibliyografik referanslara atıf.	Başlık