Likya Dünyanın İlk Demokratik Birliği
Anadolu'nun güneybatısında, Toros Dağları ile Akdeniz arasına sıkışmış, sarp ve dağlık bir coğrafya olan Likya, antik dünyanın en özgün ve en büyüleyici medeniyetlerinden birine ev sahipliği yapmıştır.
Kendine özgü dili, anıtsal kaya mezarları ve bağımsız ruhuyla tanınan Likyalılar, tarihe en önemli katkılarını siyasi alanda yapmışlardır: tarihin bilinen ilk demokratik federasyonu olan Likya Birliği'ni kurarak. Bu eşsiz siyasi yapı, modern federal sistemlere ilham kaynağı olmakla kalmamış, aynı zamanda bölgenin karmaşık nümizmatik tarihinde de derin ve okunaklı izler bırakmıştır. Likya'ya yapılacak bir nümizmatik tur, bu nedenle sadece gümüş sikkelerin estetiğini değil, aynı zamanda farklı şehirlerin ortak bir kimlik altında birleşerek kendi kaderlerini tayin etme iradesini de keşfetmektir.
Likya'nın nümizmatik tarihi, MÖ 5. yüzyılda, bölgenin Pers İmparatorluğu'nun bir parçası olduğu ancak yerel hanedanlar tarafından yönetildiği "Hanedanlık Dönemi" ile başlar. Bu dönemde, Xanthos, Tlos, Limyra gibi şehirlerde hüküm süren yaklaşık otuz farklı yerel bey, kendi adlarına gümüş sikkeler basmıştır. Bu sikkeler, genellikle Yunan sanatından etkilenen tasarımlar (Athena başı, aslan derisi giymiş Herakles gibi) taşırken, üzerlerindeki yazılar Likya'nın kendine özgü alfabesiyle yazılmıştır. Bu ilk sikkelerin en dikkat çekici ortak sembolü ise "triskeles"tir. Üç bacaklı bir sarmal şeklinde olan bu gizemli sembolün, Kelt kökenli olduğu ve Likya'ya nasıl geldiği tam olarak bilinmese de, hareket, döngü ve dengeyi temsil ettiği düşünülmektedir. Birçok farklı hanedanın bu ortak sembolü kullanması, daha resmi Birlik kurulmadan önce bile Likya şehirleri arasında bir tür konfederasyon veya ortak kimlik bilincinin var olduğuna işaret ediyor olabilir.
Likya'nın siyasi ve nümizmatik tarihinde asıl devrim, MÖ 2. yüzyılın başlarında Likya Birliği'nin resmen kurulmasıyla yaşandı. Strabon gibi antik yazarların hayranlıkla anlattığı bu birlik, 23 şehirden oluşan bir federasyondu. Birliğin dehası, temsiliyet sisteminde yatıyordu. Her şehir, büyüklüğüne ve ekonomik gücüne göre Birlik meclisinde oy hakkına sahipti: Patara, Xanthos, Myra gibi en büyük altı şehir üç oy, diğer orta büyüklükteki şehirler iki oy ve küçük şehirler ise bir oy hakkına sahipti. Bu, tarihte bilinen ilk orantılı temsil sistemidir ve daha sonra Amerikan Anayasası'nın kurucularına bile ilham kaynağı olmuştur. Birlik, ortak bir dış politika, ordu ve vergi sistemi yönetiyordu.
Bu siyasi birlik, en somut ifadesini Birlik adına basılan federal para biriminde buldu. MÖ 167'den itibaren, Birlik üyesi şehirler kendi yerel sikkelerini basmayı bırakarak, ortak bir tasarıma sahip gümüş drahmi ve hemidrahmiler üretmeye başladılar. Bu Birlik sikkeleri, kolektif bir kimliği ve birliği vurgulayan standart bir ikonografiye sahipti. Sikkelerin ön yüzünde, birliğin koruyucu tanrısı olarak kabul edilen Apollon'un defne çelenkli, zarif bir portresi yer alıyordu. Arka yüzde ise, yine Apollon'un sembolü olan lir (kithara), bir defne çelengi içinde betimlenmişti. Bu ortak tasarım, parayı eline alan herkese, onun tek bir şehrin değil, bütün bir Likya ulusunun parası olduğunu hatırlatıyordu.
Ancak bu sistem, yerel kimlikleri tamamen yok etmedi. Zekice bir tasarımla, her sikkenin arka yüzünde, lirin yanındaki boşluklara, parayı basan üye şehrin adının ilk iki harfi (örneğin, Kragos için "KP", Masikytes için "MA") yerleştirilirdi. Bu, bir yandan federal birliğin gücünü gösterirken, diğer yandan üye şehirlerin kendi özerkliklerini ve darphane kimliklerini korumalarına olanak tanıyan bir dengeydi.
Likya Birliği ve onun federal para sistemi, MS 43 yılında İmparator Claudius'un Likya'yı Pamfilya ile birleştirerek bir Roma eyaleti haline getirmesine kadar varlığını sürdürdü. Ancak geride bıraktığı miras, hem siyaset tarihinde hem de nümizmatikte yaşamaya devam ediyor. Likya'nın gümüş sikkeleri, bize sadece antik sanatın güzelliğini değil, aynı zamanda farklılıklarını koruyarak ortak bir amaç uğruna bir araya gelebilen bir halkın, yani tarihin ilk demokratik federasyonunun ilham verici hikayesini anlatır.
Kaynak:
https://whc.unesco.org/en/tentativelists/5408/
https://www.researchgate.net/publication/274340650_The_Lycian_League_and_Olympus_in_Eastern_Lycia
https://whc.unesco.org/en/tentativelists/5408/
https://nnpdev.wustl.edu/library/dictionarydetail/511029
https://www.coinworld.com/news/world-coins/coinage-of-the-greek-leagues.html