Myra ve Noel Baba'nın Şehri

Anadolu'nun güneybatısındaki Likya'nın kalbinde yer alan Myra (günümüz Demre), antik dünyanın en "parlak şehirlerinden" biri olarak anılırdı. Göz alıcı kaya mezarları, görkemli Roma tiyatrosu ve

hareketli limanı Andriake ile bölgenin metropolü olan Myra, zenginliğini ve önemini bastığı sikkelerle tüm Akdeniz'e ilan etmiştir. Ancak Myra'nın şöhreti, antik tanrıların ve hanedanların çok ötesine uzanır. MS 4. yüzyılda bu şehrin piskoposu olarak görev yapan ve cömertliğiyle efsaneleşen Aziz Nikolaos, bugün tüm dünyanın "Noel Baba" olarak tanıdığı figürün ilham kaynağı olmuştur. Myra'nın nümizmatik mirası, bu nedenle bize iki farklı dünyanın hikayesini anlatır: bir yanda pagan tanrıçaların ve demokratik birliklerin gümüş paraları, diğer yanda ise altın sikkelerle dolu keseleriyle bir azizin cömertlik efsaneleri.  

Myra'nın bir şehir olarak varlığı, Likçe yazıtlar ve sikkeler sayesinde en azından MÖ 5. yüzyıla kadar geri götürülebilmektedir. Şehir, antik dünyanın ilk ve en başarılı demokratik federasyonu olan Likya Birliği'nin en önemli altı üyesinden biriydi ve Birlik meclisinde üç oy hakkına sahipti. Bu prestijli konum, şehrin hem kendi adına hem de Birlik adına sikke basmasını sağlamıştır. Myra'da basılan Birlik sikkeleri, federasyonun standart tasarımını taşır: ön yüzde birliğin koruyucu tanrısı Apollon'un defne çelenkli portresi, arka yüzde ise onun sembolü olan lir (kithara). Bu ortak kimliğin bir parçası olarak, sikkenin arka yüzünde darphaneyi belirtmek üzere şehrin adının ilk iki harfi olan "M-Y" monogramı yer alırdı.  

Myra'nın kendi otonom sikkeleri ise şehrin daha derin, yerel Anadolu köklerine işaret eder. Bu sikkelerin en dikkat çekici özelliği, şehrin ana tanrıçası olan Artemis Eleuthera'nın (Özgürlük Getiren Artemis), Anadolu'nun en eski ana tanrıçası olan Kybele formunda tasvir edilmesidir. Bu, Yunan ve Anadolu kültürlerinin Likya'da nasıl iç içe geçtiğinin ve Helenistik tanrıların yerel inançlarla nasıl yeniden yorumlandığının güçlü bir kanıtıdır. Roma döneminde basılan bronz sikkelerde de Artemis, genellikle yayı ve okuyla birlikte bir geyik eşliğinde tasvir edilerek bu gelenek sürdürülmüştür.  

Myra'nın hikayesindeki en büyük değişim, Hristiyanlığın yükselişiyle yaşandı. MS 270 yılında komşu şehir Patara'da doğan ve daha sonra Myra piskoposu olan Nikolaos, cömertliği ve mucizeleriyle ün saldı. Hakkındaki en ünlü efsane, fakir bir babanın çeyiz parası olmadığı için fuhuşa sürüklenmek üzere olan üç kızına gizlice yardım etmesidir. Efsaneye göre Nikolaos, üç gece üst üste ailenin penceresinden içeri birer kese altın sikke atarak kızların onurlu bir şekilde evlenmesini sağlamıştır. Bu hikaye, onun gizli hediye verme geleneğinin ve nihayetinde modern Noel Baba figürünün temelini oluşturmuştur. Bugün çocukların ayakkabılarına bırakılan çikolata sikkeler, Aziz Nikolaos'un Myra sokaklarında yaptığı bu cömertliğin binlerce yıllık bir yansımasıdır.  

Aziz Nikolaos, MS 4. yüzyılda yaşadığı için, onun portresini taşıyan bir antik sikke bulunmamaktadır; zira bu dönemde sikkelerin üzerine sadece imparatorların portreleri basılıyordu. Ancak onun mirası, ölümünden sonra adına inşa edilen kilise ve tüm dünyaya yayılan efsaneleriyle yaşamaya devam etti.  

Sonuç olarak Myra, iki farklı çağın kesişim noktasında duran eşsiz bir şehirdir. Darphanesi, bir yandan Likya Birliği'nin demokratik ideallerini ve ana tanrıça Kybele'nin kadim mirasını taşıyan gümüş sikkeler üretirken, diğer yandan şehrin sokakları, cömertliği altın sikkelerle ölçülen bir azizin, yani Noel Baba'nın efsanesine tanıklık etmiştir. Bu, paganizmden Hristiyanlığa geçişin ve bir şehrin kimliğinin zaman içinde nasıl dönüştüğünün nümizmatik ve kültürel bir özetidir.

Kaynak:
https://www.turkishmuseums.com/museum/detail/1966-antalya-myra-archaeological-site/1966/4
https://www.kuveytturk.com.tr/blog/kultur-sanat/en-parlak-sehir-myra-antik-kenti
https://www.coinarchives.com/a/results.php?search=myra
https://en.wikipedia.org/wiki/Saint_Nicholas
https://www.britannica.com/biography/Saint-Nicholas