Strike, Surface, Style: NGC'nin Antik Sikke Derecelendirme Yöntemi

Antik sikke koleksiyonculuğunda, bir sikkenin durumunu tanımlamak için kullanılan "Fine," "Very Fine" veya "Extremely Fine" gibi geleneksel sıfatlar, hikayenin yalnızca bir kısmını

anlatır. Bu dereceler, büyük ölçüde sikkenin dolaşımda ne kadar aşındığını belirtir, ancak bir antik sikkenin kalitesini ve arzu edilirliğini belirleyen diğer birçok faktörü göz ardı eder. Bir sikke hiç dolaşıma girmemiş olabilir (Mint State), ancak zayıf bir darbe veya aşınmış kalıplar nedeniyle detayları belirsiz olabilir. Tersine, hafifçe aşınmış bir sikke, olağanüstü bir sanatsal üslupla oyulmuş bir kalıptan çıkmış olabilir. Bu karmaşıklığı ve nüansı yakalamak amacıyla, dünyanın önde gelen üçüncü taraf nümizmatik derecelendirme hizmetlerinden biri olan Numismatic Guaranty Corporation (NGC), antik sikkeler için çok daha kapsamlı bir değerlendirme sistemi geliştirmiştir: Strike (Darbe), Surface (Yüzey) ve Style (Stil).

Bu üç sütunlu sistem, bir antik sikkenin kalitesini üç ayrı ve temel bileşene ayırarak koleksiyonerlere çok daha net bir resim sunar. Bu, bir sikkenin hayatının üç farklı aşamasını analiz etmek gibidir: doğumu, yaşamı ve sanatsal mirası.

1. Strike (Darbe): Sikkenin Doğum Anı (1-5 Ölçeği) "Strike" derecesi, sikkenin basıldığı o tek anın kalitesini değerlendirir. 1'den 5'e kadar bir ölçekte puanlanan bu kriter, sikke darphaneden çıktıktan sonra başına gelen hiçbir şeyi dikkate almaz. Tamamen üretim sürecine odaklanır. NGC'nin "Strike" derecesini belirlerken baktığı temel faktörler şunlardır:

Merkezleme (Centering): Tasarım, metal pulun (flan) üzerine ne kadar iyi merkezlenmiş? Tüm lejant (yazı) ve tasarım unsurları pulun içinde mi?
Darbenin Gücü ve Eşitliği (Strength and Evenness of Strike): Çekiç darbesi, tasarımın tüm detaylarını metale aktaracak kadar güçlü ve eşit bir şekilde mi uygulanmış? Yoksa bazı alanlar zayıf veya silik mi kalmış?
Kalıp Durumu (Die State): Sikkeyi basan kalıplar yeni ve keskin miydi, yoksa çok sayıda sikke bastıktan sonra aşınmış, çatlamış veya paslanmış mıydı? Aşınmış kalıplardan çıkan bir sikke, hiç dolaşıma girmese bile "yıpranmış" gibi görünebilir.
Pul Kusurları (Planchet Flaws): Sikkenin basıldığı metal diskte, darp anında mevcut olan çatlaklar, katman ayrılmaları (laminasyon) veya diğer kusurlar var mıydı?

5/5 bir "Strike" puanı, sikkenin neredeyse mükemmel bir şekilde merkezlenmiş, güçlü ve keskin bir darbeyle, taze kalıplardan basıldığını gösterir. 2/5 gibi düşük bir puan ise, merkezden oldukça kayık, zayıf basılmış ve muhtemelen aşınmış kalıplardan çıkmış bir sikkeye işaret eder.

2. Surface (Yüzey): Sikkenin Yaşam Öyküsü (1-5 Ölçeği) "Surface" derecesi, sikke darphaneden çıktıktan sonraki tüm hayatını kapsar. Bu, sikkenin dolaşımda geçirdiği zamanı, toprağın altında kaldığı yüzyılları ve bulunduktan sonraki durumunu içerir. "Strike" gibi 1'den 5'e kadar puanlanan bu kriterin temel bileşenleri şunlardır:

Dolaşım ve Kullanım: Sikkenin yüzeyinde dolaşımdan kaynaklanan aşınma, çizikler, grafitiler veya kenar hasarları var mı?
Darp Sonrası Hasarlar: Sikkenin orijinalliğini test etmek için atılmış "test kesikleri" (test cuts) veya "banker işaretleri" (banker's marks) gibi izler mevcut mu?
Gömülü Kalma Etkileri: Yüzyıllarca toprak altında kalmaktan kaynaklanan korozyon, gözeneklilik, kristalleşme veya yüzeyde birikmiş tortu (encrustation) var mı?
Korunma ve Temizlik: Sikkenin yüzeyinde orijinal darp parlaklığı (lüster) veya çekici, stabil bir patina korunmuş mu? Yoksa agresif veya yanlış temizleme yöntemleri nedeniyle yüzeyde "temizlik çizgileri" (cleaning hairlines) veya parlak, doğal olmayan bir görünüm mü var?

5/5 bir "Surface" puanı, sikkenin yüzeyinin olağanüstü derecede iyi korunduğunu, minimum hasara sahip olduğunu ve genellikle çekici bir lüster veya patinaya sahip olduğunu gösterir. Düşük bir puan ise, ciddi korozyon, çizikler veya kötü temizlik gibi önemli yüzey sorunlarına işaret eder.

3. Style (Stil): Sanatçının İmzası Bu, sayısal bir skor değildir, ancak bir sikkenin değerini önemli ölçüde etkileyebilen özel bir tanımdır. NGC, bir sikkenin kalıbını oyan sanatçının yeteneği, kendi türündeki diğer örneklere göre belirgin bir şekilde üstün olduğunda, sikkeye "Fine Style" (İyi Üslup) tanımını ekler. Bu, sikkenin sadece nümizmatik bir nesne değil, aynı zamanda minyatür bir sanat eseri olarak da tanınmasıdır.

Sonuç olarak, NGC'nin bu üç katmanlı sistemi, bir antik sikkenin bütünsel bir portresini çizer. Bir koleksiyoner, "XF, Strike: 5/5, Surface: 2/5" olarak derecelendirilmiş bir sikke gördüğünde, bunun çok az aşınmaya sahip olduğunu, darphane tarafından mükemmel bir şekilde basıldığını, ancak daha sonraki yaşamında önemli yüzey sorunları yaşadığını anlar. Bu şeffaflık, koleksiyonerlerin neye değer verdiklerine göre bilinçli kararlar almalarını sağlar ve antik sikke derecelendirmenin karmaşık sanatını daha anlaşılır bir bilime yaklaştırır.

Kaynak:
https://www.ngccoin.com/specialty-services/ancient-coins/grading.aspx
https://coinadvisor.com/ancient-coin-grading