Triskeles - Likya Sikkelerindeki Gizemli Üç Bacaklı Sembolün Anlamı

Antik sikkelerin yüzeyleri, tanrıların ve hükümdarların portrelerinin yanı sıra, bazen daha soyut ve gizemli sembollerle de bezenmiştir. Bu semboller arasında en dikkat çekici ve en yaygın olanlardan biri,

antik Likya sikkelerinin adeta bir imzası haline gelen "triskeles"tir. Bir merkezden yayılan üç bükülmüş insan bacağından oluşan bu dinamik ve sarmal figür, MÖ 5. ve 4. yüzyıllarda bölgedeki birçok farklı hanedanın ve şehrin gümüş paraları üzerinde tekrar tekrar karşımıza çıkar. Peki, bu gizemli üç bacaklı sembolün anlamı neydi ve neden Likyalılar için bu kadar önemliydi? Triskeles, basit bir süslemeden çok daha fazlasını, bir halkın kolektif kimliğini ve siyasi birliğini ifade eden güçlü bir amblemi temsil ediyordu.

Kelime anlamı olarak Yunanca "üç bacaklı" (tri-skelos) anlamına gelen triskeles, kökenleri Neolitik döneme kadar uzanan çok kadim bir semboldür. Kelt sanatından Yunan Sicilya'sına kadar geniş bir coğrafyada kullanılan bu figür, genellikle hareket, döngü, ilerleme ve kozmik denge gibi kavramlarla ilişkilendirilir. Üç spiral kolu; yaşam, ölüm ve yeniden doğuş; geçmiş, şimdi ve gelecek; veya toprak, deniz ve gökyüzü gibi üçlü grupları temsil edebilir. Bu evrensel anlam katmanları, sembolün neden bu kadar çok farklı kültür tarafından benimsendiğini açıklar.  

Ancak Likya'daki kullanımı, bu genel anlamların ötesinde, daha spesifik bir siyasi anlama sahiptir. Triskeles, Likya'nın "Hanedanlık Dönemi" olarak bilinen, bölgenin Pers İmparatorluğu'na bağlı olduğu ancak yerel beyler tarafından yönetildiği dönemde (MÖ ~520-360) basılan sikkelerin en belirgin ortak özelliğidir. Xanthos'un güçlü hanedanı Trbbänimi'den, daha küçük beyliklere kadar otuza yakın farklı yönetici, kendi adlarını taşıyan sikkelerin üzerine bu ortak sembolü yerleştirmiştir. Bu durum, nümizmatlar için önemli bir ipucudur: Eğer birbirinden bağımsız onlarca yönetici aynı sembolü kullanıyorsa, bu sembol muhtemelen onların üzerinde, hepsini birleştiren bir yapıyı veya kimliği temsil etmektedir.  

Bu nedenle, Likya sikkelerindeki triskelesin, bölgedeki şehirler ve hanedanlıklar arasında bir tür konfederasyon veya federal birliğin amblemi olduğu düşünülmektedir. Bu, henüz resmi bir anayasası veya meclisi olmasa da, Likyalıların kendilerini ortak bir kültürel ve siyasi bütünün parçası olarak gördüklerinin erken bir kanıtıdır. Bu sembol, onların Pers imparatorluğu gibi büyük bir gücün içinde bile kendi kolektif kimliklerini koruma ve ifade etme arzusunu yansıtır. Bazen sembol, dört bacaklı bir "tetraskeles" veya iki bacaklı bir "diskeles" formunda da karşımıza çıkar, ancak temel sarmal ve döngüsel hareket fikri aynı kalır.  

Bu erken birlik ruhu, MÖ 2. yüzyılda Likya Birliği'nin resmen kurulmasıyla zirveye ulaşacaktır. Tarihin ilk demokratik federasyonu olarak kabul edilen bu Birlik, kendi federal para birimini bastığında, artık triskeles yerine Apollon ve onun liri gibi daha Helenistik semboller kullanmıştır. Ancak triskelesin yüzyıllar boyunca ektiği birlik tohumları, bu resmi federasyonun kurulması için gerekli olan siyasi zemini hazırlamış olabilir.

Sonuç olarak, Likya sikkelerindeki triskeles, sadece estetik bir motif değildir. O, bir halkın ortak kimlik arayışının, bir konfederasyon ruhunun ve nihayetinde tarihin en ilham verici demokratik deneyimlerinden birine yol açacak olan birlik idealinin gümüş üzerine işlenmiş bir sembolüdür. Bu üç koşan bacak, bize Likyalıların her zaman ileriye doğru, ortak bir kader etrafında birleşerek hareket etme arzusunu anlatır.

Kaynak:
https://www.connollycove.com/the-triskeles-rich-history/
https://renfestival.com/celtic/
https://snible.org/coins/hn/lycia.html
https://www.researchgate.net/publication/274340650_The_Lycian_League_and_Olympus_in_Eastern_Lycia