Federal Birliğin Sembolü Likya Birliği Drahmisi
Antik dünya, genellikle imparatorların mutlak gücü veya şehir devletlerinin bitmek bilmeyen rekabetleriyle anılır. Ancak Anadolu'nun güneybatısındaki dağlık Likya coğrafyasında,
bu geleneksel güç anlayışına meydan okuyan, tarihin akışını değiştirecek bir siyasi deneyim filizlendi: Likya Birliği. MÖ 2. yüzyılda kurulan bu federasyon, sadece antik dünyanın en bilgece tasarlanmış anayasalarından birine sahip olmakla kalmadı, aynı zamanda bu demokratik ve federal ideallerini, bastığı gümüş sikkeler aracılığıyla tüm dünyaya ilan etti. Likya Birliği'nin drahmisi, bu nedenle sadece birer ödeme aracı değil, aynı zamanda farklılıkları içinde birliği, yerel özerkliği içinde kolektif kimliği temsil eden, gümüş üzerine kazınmış birer demokrasi manifestosudur.
Likya Birliği'nin siyasi yapısı, antik yazar Strabon tarafından detaylı bir şekilde anlatılmıştır ve modern siyaset bilimcilerini bile hayran bırakan bir yapıya sahiptir. 23 şehirden oluşan bu birlik, tarihin bilinen ilk orantılı temsil sistemine dayanıyordu. Patara (başkent), Xanthos, Myra gibi en büyük altı şehir, Birlik meclisinde üçer oy hakkına sahipken, daha küçük şehirler nüfuslarına ve ekonomik güçlerine göre ikişer veya birer oy hakkına sahipti. Bu meclis, savaş ve barış gibi ortak dış politika kararlarını alır, Birlik yöneticilerini seçer ve ortak hazineyi yönetirdi. Bu yapı, her üyenin kendi iç işlerinde özerk kalırken, ortak konularda adil bir şekilde temsil edildiği, dengeli bir federal sistemdi.
Bu devrimci siyasi yapı, en somut ve en yaygın ifadesini, MÖ 167'den itibaren basılmaya başlanan federal para biriminde buldu. Birlik, üye şehirlerin kendi yerel sikkelerini basmasını durdurarak, tüm Likya'da geçerli olacak standart gümüş drahmi ve hemidrahmileri tedavüle soktu. Bu sikkelerin tasarımı, birliğin kolektif kimliğini ve ortak değerlerini yansıtacak şekilde dikkatle seçilmişti.
Sikkelerin ön yüzünde, birliğin koruyucu tanrısı olarak benimsenen Apollon'un defne çelenkli, idealize edilmiş bir portresi yer alıyordu. Apollon, hem sanatın ve bilgeliğin hem de birliğin ve uyumun tanrısı olarak, Likya Birliği'nin ideallerini mükemmel bir şekilde temsil ediyordu. Bu ortak portre, parayı kullanan her Likyalıya, kendilerinin artık sadece bir Xanthoslu veya bir Myralı değil, aynı zamanda daha büyük bir bütünün, Likya ulusunun bir parçası olduklarını hatırlatıyordu.
Sikkelerin arka yüzü ise bu birleşik kimlik mesajını daha da pekiştiriyordu. Arka yüzde, yine Apollon'un sembolü olan lir (kithara), bir defne çelengi içinde tasvir edilirdi. Lir, müziğin ve harmoninin sembolü olarak, Likya Birliği'nin siyasi yapısı için mükemmel bir metafor görevi görüyordu. Tıpkı bir lirin farklı notalara ayarlanmış farklı tellerinin, bir araya geldiklerinde tek bir uyumlu melodi yaratması gibi, Likya Birliği de farklı büyüklükte, farklı çıkarlara sahip 23 özerk şehrin, federal bir meclis çatısı altında bir araya gelerek ortak bir siyasi irade oluşturduğu bir yapıydı. Lir, bu "birlik içindeki çeşitliliğin" ve "farklılıklardan doğan harmoninin" görsel bir ifadesiydi.
Ancak Likya Birliği'nin dehası, bu ortak sembolizmin içine yerel kimlikleri de ustaca entegre etmesinde yatmaktadır. Her sikkenin arka yüzünde, lirin sağ ve solundaki boşluklara, o sikkeyi basan üye şehrin veya bölgenin adının ilk iki harfi (bir monogram şeklinde) yerleştirilirdi. Örneğin, Myra'da basılan bir sikkenin üzerinde "M-Y" harfleri bulunurdu. Bu küçük ama anlamlı detay, federal sistemin temel prensibini yansıtıyordu: Birlik içinde bireysellik.
Bu federal para sistemi, Roma İmparatoru Claudius'un MS 43'te Likya'yı bir Roma eyaleti haline getirmesine kadar yaklaşık iki yüzyıl boyunca başarıyla devam etti. Bu süre zarfında üretilen on binlerce gümüş sikke, sadece Likya'nın ekonomik canlılığının değil, aynı zamanda siyasi istikrarının ve kolektif başarısının da bir kanıtıdır. Bugün bir Likya Birliği drahmisini eline alan bir koleksiyoner, sadece antik bir sanat eserine değil, aynı zamanda farklılıkların bir zenginlik olarak görüldüğü, adil temsilin ve ortak yönetimin metal üzerine işlendiği, tarihin ilk demokratik federasyonunun somut bir mirasına dokunmaktadır.
Kaynak:
https://whc.unesco.org/en/tentativelists/5408/
https://www.coinworld.com/news/world-coins/coinage-of-the-greek-leagues.html
https://nnpdev.wustl.edu/library/dictionarydetail/511029