İyonya'nın Güçlü Aslanı Miletos Diobolü

Antik İyonya'nın güney kıyısında, Büyük Menderes Nehri'nin ağzına yakın bir konumda yer alan Miletos, sadece bir şehir değil, bir medeniyetin beşiğiydi. "İyonya'nın süsü" olarak anılan Miletos,

felsefenin doğduğu, bilimin filizlendiği ve Akdeniz ticaret ağlarının örüldüğü bir medeniyet merkeziydi. Bu sarsılmaz güç ve kendine güven, Miletos'un darphanesinden çıkan sikkelerin üzerine kazınan ikonik sembollerde ölümsüzleşti: kükreyen bir aslan ve ona eşlik eden parlak bir yıldız. Bu sembolizmi taşıyan en yaygın ve karakteristik sikkelerden biri de gümüş dioboldür.  

Diobol, iki obol veya üçte bir drahmi değerinde küçük bir gümüş sikkeydi. Bu mütevazı boyutu, onu Miletos'un hareketli agorasında (pazar yerinde) yapılan günlük alışverişler için ideal bir para birimi haline getiriyordu. Miletos aynı zamanda daha büyük elektrum paralar da basmış olsa da, diobol ve diğer küçük gümüş fraksiyonlar, şehrin yerel ekonomisinin bel kemiğini oluşturuyordu.

Miletos diobollerinin en belirgin ve tutarlı özelliği, ön yüzlerinde yer alan aslan tasviridir. Genellikle sadece ön kısmı (protomu) gösterilen aslan, kükrerken ve başını geriye, avına veya bir tehdide bakar şekilde betimlenmiştir. Aslan, antik dünyada gücün, asaletin ve krallığın evrensel bir sembolüydü. Karadeniz ve Akdeniz'de 90'dan fazla koloni kurarak bir ticaret imparatorluğu yöneten Miletos için aslan, bölgesel hegemonyasının ve sarsılmaz gücünün mükemmel bir ifadesiydi.  

Miletos sikkelerini gerçekten özgün kılan, aslan figürüne sıklıkla eşlik eden ikinci bir semboldür: bir yıldız veya stilize edilmiş bir güneş. Bu göksel sembol, tasarıma daha derin bir anlam katmanı ekler. Nümizmatlar ve tarihçiler, bu sembolizmin kökenlerinin Babil astrolojisine dayandığına inanmaktadır. Bu gelenekte, güneşin en güçlü olduğu yaz dönemi, astrolojik olarak Aslan takımyıldızıyla ilişkilendirilirdi. Dolayısıyla, aslan ve güneşin bir arada tasvir edilmesi, "Aslan'ın evindeki Güneş"i temsil eden güçlü bir astrolojik işaretti. Bu, Miletos'un gücünün sadece dünyevi olmadığını, aynı zamanda kozmik bir düzene dayandığını ve ilahi bir meşruiyete sahip olduğunu ima ediyordu.  

Sikkenin arka yüzü de Miletos'a özgü bir güzellik taşır: bir içbükey kare (incuse square) içinde yer alan, yıldız şeklinde, süslü bir çiçek deseni. Bu zarif tasarım, şehrin sanatsal zevkini ve darphanesinin teknik ustalığını gösterir.

Bu dioboller, Miletos'un altın çağı olan Arkaik dönemde (MÖ 6. ve erken 5. yüzyıllar) yoğun bir şekilde basılmıştır. Bu, şehrin Thales gibi filozoflarla entelektüel bir devrim yarattığı ve kolonileri aracılığıyla ekonomik gücünün zirvesine ulaştığı bir dönemdi. Ancak bu parlak dönem, MÖ 499'da Miletos'un Pers İmparatorluğu'na karşı başlattığı İyon İsyanı ve ardından gelen yıkımla büyük bir darbe aldı.  

Sonuç olarak, Miletos diobolü, küçük boyutuna rağmen devasa bir anlam taşır. O, bir kolonyal imparatorluğun zenginliğini, felsefenin doğduğu bir şehrin entelektüel özgüvenini ve İyonya'nın lideri olan bir metropolün kükreyen ruhunu tek bir gümüş parçasına sığdırır.

Kaynak:
https://en.wikipedia.org/wiki/Miletus
https://www.vcoins.com/en/coins/ancient/greek/ionia-1017.aspx
https://books.openedition.org/ausonius/1256
https://www.coinarchives.com/a/results.php?results=100&search=Termessos
https://en.wikipedia.org/wiki/Croeseid