Kyme Tetradrahmisi Amazon Kraliçesinin Portresi

Batı Anadolu'nun verimli kıyı şeridinde, Aiolis bölgesinin en büyük ve en etkili şehirlerinden biri olan Kyme, antik nümizmatik dünyasına hem sanatsal zarafeti hem de derin mitolojik kökleri

yansıtan eşsiz sikkeler armağan etmiştir. Bir liman kenti olarak ticari faaliyetlerde bulunsa da, kimliğini büyük ölçüde tarımsal zenginliği ve efsanevi geçmişi üzerine inşa eden Kyme, bu karakterini metal paralara büyük bir ustalıkla işlemiştir. Erken dönem sikkelerinde görülen at figürlerinden, Helenistik dönemin görkemli gümüş tetradrahmilerinde karşımıza çıkan efsanevi kurucusu Amazon Kraliçesi Kyme'nin portresine kadar, bu darphanenin ürünleri bir şehrin kendini anlama ve dünyaya anlatma biçiminin büyüleyici bir kaydıdır.  

Kyme'nin nümizmatik tarihi, MÖ 6. yüzyılın başlarına kadar uzanır ve ilk sikkeleri bile şehrin kimliğinin temel taşlarını ortaya koyar. Bu erken dönem gümüş staterlerde genellikle şaha kalkmış bir atın ön kısmı (protomu) yer alır. At sembolünün seçimi tesadüfi değildir; bu figür, şehrin hem verimli ovalarında gelişen at yetiştiriciliği endüstrisine bir gönderme olabilir hem de deniz tanrısı Poseidon ile olan mitolojik bir bağlantıyı simgeliyor olabilir. Bu erken sikkeler, şehrin ekonomik bağımsızlığının ve bölgesel öneminin ilk beyanları olarak kabul edilir.  

Ancak Kyme'nin nümizmatik sanatı, MÖ 2. yüzyılın ortalarında bastığı ve "stephanophoric" (çelenk taşıyan) olarak adlandırılan büyük gümüş tetradrahmilerle zirveye ulaşmıştır. Bu dönem, Pergamon Krallığı'nın bölgedeki hakimiyetini pekiştirdiği ve yerel şehirlerin belirli bir özerklik içinde kendi büyük gümüş paralarını basmaya teşvik edildiği bir zamandır. Kyme'nin bu dönemde ürettiği sikkeler, teknik ve sanatsal açıdan Helenistik nümizmatiğin en güzel örnekleri arasında yer alır.  

Bu muhteşem sikkelerin ön yüzünde, şehrin adını taşıyan ve efsanevi kurucusu olduğuna inanılan Amazon Kraliçesi Kyme'nin idealize edilmiş, zarif bir portresi bulunur. Geleneksel olarak bir tanrıça portresinin beklendiği bu alanda, bir Amazon'un tasvir edilmesi, Kyme'nin kendi köken mitine ne kadar güçlü bir şekilde bağlı olduğunun ve kimliğini bu savaşçı kadın figürü üzerinden tanımladığının altını çizer. Portredeki sade saç bandı ve takı eksikliği, onun bir tanrıçadan ziyade ölümlü bir kahraman, bir kurucu figür olduğunu düşündürür. Bu, şehrin kendine olan güvenini ve Yunan dünyasının ortak mitolojik panteonunun yanı sıra kendi yerel efsanelerine de sahip çıktığını gösteren güçlü bir ifadedir.  

Sikkenin arka yüzü ise şehrin geleneksel sembolizmini sürdürür: şaha kalkmış, zarif bir at figürü. Bu dinamik tasvir, defne yapraklarından oluşan bir zafer çelengi ile çevrelenmiştir ki bu da sikkelere "stephanophoric" adını veren özelliktir. Atın altında ise genellikle tek kulplu bir şarap kabı (kantharos) gibi ek bir sembol ve sikkenin basımından sorumlu olan magistratın (yöneticinin) adı yer alır. At figürünün anlamı üzerine çeşitli teoriler bulunmaktadır: Amazonların süvari yeteneklerine bir gönderme, yerel at endüstrisinin bir yansıması veya şehrin Aiolis'teki lider rolünü simgeleyen bir ödül olabilir. Şarap kabı ise, bölgenin tarımsal bereketinin ve özellikle şarap üretiminin önemini vurgular.  

Teknik olarak bu sikkeler, "çukur kalıp" (cupped die) adı verilen bir yöntemle basılmıştır. Bu teknik, sikkenin kenarlarının hafifçe yükselmesine neden olarak hem tasarımın merkezlenmesini kolaylaştırmış hem de sikkelerin daha rahat istiflenmesini sağlamıştır. Bu pratik detay bile, bu büyük gümüş paraların büyük ticari işlemlerde ve belki de Pergamon Krallığı'nın desteklediği askeri kampanyalarda paralı askerlerin maaşlarını ödemek gibi amaçlarla yüksek miktarlarda üretildiğini düşündürmektedir.  

Sonuç olarak, Kyme darphanesinin mirası, özellikle de Amazon Kraliçesi'ni taşıyan tetradrahmileri, bir şehrin tarihini, mitolojisini ve ekonomisini tek bir sanat eserinde nasıl birleştirebileceğinin olağanüstü bir örneğidir. Bu sikkeler, bize sadece Kyme'nin ekonomik gücünü değil, aynı zamanda köklerine duyduğu gururu, sanatsal zevkini ve Helenistik dünyanın karmaşık siyasi ve ekonomik ağları içindeki yerini anlatır.

Kaynak:
https://asiaminorcoins.com/aiolis.html
https://www.austincoins.com/aeolis-cyme-tetra-ms-4x5/
https://frigvadileri.com.tr/kral-midas/
https://en.wikipedia.org/wiki/Roman_currency